از آندومتریوز چه می‌دانید!

بیماری اندومتریوز یک اختلال شایع است که در آن بافت اندومتر رحم  خارج از رحم جایگزین و رشد می‌کند. همان طور که می دانیم طی سیکل قاعدگی، ضخامت لایه های رحم افزایش می یابد و  زمانی که تخمک بارور نشود و بارداری رخ ندهد این لایه ها ریزش کرده و خونریزی یا پریود اتفاق می افتد. به طور عادی رویش و ریزش بافت اندومتر در فضای رحم اتفاق می‌افتد، اما در شرایط غیرطبیعی بافت داخلی رحم در سایر ارگان‌ها به ویژه لگن، تخمدان ها و لوله های فالوپ جایگزین می‌شود و باعث ایجاد التهاب و آسیب در این نواحی می‌گردد. 

این اختلال می‌تواند منجر به چسبندگی، ایجاد ندول و زخم در بافت شده و پاسخ‌های التهابی را ایجاد کند که باعث درد و حتی ناباروری می‌شود.  بیماری اندومتریوز ممکن است از هر 10 زن در سنین باروری یک نفر بیماری اندومتریوز را تجربه می‌کنند. تقریبا 176 میلیون نفر در دنیا مبتلا به این اختلال هستند.

 بیماری اندومتریوز و علائم شایع

• درد شدید شکمی قبل  یا حین پریود
• حرکت دردناک روده
• درد در کمر، شکم و ران‌ها که معمولا طولانی است.
• پریود سنگین
• ناباروری

بیماری اندومتریوز و علل احتمالی آن 

علت بیماری اندومتریوز به درستی مشخص نیست. یکی از قوی ترین تئوریهای مطرح در این زمینه کاشته شدن بافت دیواره ی داخلی رحم (اندومتر) در مناطق غیر طبیعی بدلیل جریان ِبرگشتی ِخون ِقاعدگی، از طریق لوله های رَحِمی به داخل شکم و حفره ی لگن است. این تئوری قطعی نیست زیرا این اتفاق در همه ی خانمها می افتد ولی همه مبتلا به بیماری اندومتریوز نمی شوند.

شواهدی مبنی بر این وجود دارد که بیماری اندومتریوز می‌تواند اساس ژنتیکی داشته باشد و در اعضای یک خانواده مشاهده شود. همچنین در زنانی که در سنین بالا صاحب فرزند شده‌اند یا اصلا فرزندی به دنیا نیاورده‌اند، احتمال بیماری اندومتریوز بیشتر است. پریود شدن در سنین پایین و یائسگی دیررس و همچنین کوتاه بودن سیکل‌های قاعدگی می‌تواند از علل احتمالی بیماری اندومتریوز باشد. هر چقدر سیکل قاعدگی کوتاه‌تر باشد، تعداد آن بالا رفته و این یعنی فرد بیشتر در معرض استروژن قرار می‌گیرد.

در برخی مطالعات آمده که افراد مبتلا به بیماری اندومتریوز التهاب بیشتری دارند و کلسترول بد خون و استرس اکسیداتیو در آنها بالا ست. منظور از استرس اکسیداتیو میزان آسیب به سلول‌ها، بافت و ارگان‌های بدن است که ناشی از توکسین‌های محیطی یا فراورده‌های متابولیسمی در بدن است. بیماری اندومتریوز به طور معمول یک اختلال پیشرونده است که با گذشت زمان وخامت می‌یابد. ناباروری یکی از شایع‌ترین عوارض بیماری اندومتریوز است، چنانچه زود تشخیص داده شود قابل پیشگیری است. تحقیقات اخیر حاکی از آن است که بیماری اندومتریوز خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و حمله‌های قلبی را افزایش می‌دهد که می‌تواند ناشی از میزان التهاب و استرس اکسیداتیو در بدن باشد.

 بیماری اندومتریوز و روش تشخیص آن:

در برخی موارد تشخیص و درمان بیماری اندومتریوز بر اساس علائم موجود صورت می‌گیرد. در برخی دیگر تشخیص از طریق لاپاراسکوپی انجام می‌شود. در این روش جراح یک برش کوچک به اندازه یک و نیم سانتی‌متر در شکم ایجاد می‌کند و یک دوربین وارد حفره شکم شده و بافت مورد نظر مشاهده می‌شود و در صورت نیاز نمونه‌برداری نیز انجام می‌شود. سایر روش‌ها شامل معاینه و سونوگرافی لگن است.

بیماری اندومتریوز و روش‌های درمان

 ایجاد ضایعات بیماری اندومتریوز معمولا سال‌ها طول می‌کشد، اما قابل کنترل و درمان است. درمان  بیماری اندومتریوز بر اساس نیاز و هدف بیمار صورت می‌گیرد. برای مثال برخی به دنبال کاهش درد و علائم ناشی از آن هستند و برخی قصد بارداری دارند. داروهایی که برای کاهش درد استفاده می‌شوند، معمولا داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی یا داروهای هورمونی‌اند. داروهای آنتاگونیست هورمون گنادوتروپین نیز در صورت عدم درمان با سایر داروها نیز به کار می‌رود. این داروها مانع تخمک‌گذاری شده و از ضخیم شدن و ریزش اندومتر جلوگیری می‌کنند. مهار کننده آنزیم آروماتاز نیز تولید استروژن را کاهش می‎دهند و از عوارض ناشی از آن می‌کاهد.

جراحی لاپاراسکوپی که به برداشت یا سوزاندن بافت بیماری اندومتریوز می‌انجامد، روش دیگری در کاهش عوارض و علائم بیماری است. هیسترکتومی که درآن رحم، لوله‌های فالوپ و گاهی تخمدان‌ها برداشته می‌شوند نیز به عنوان آخرین راه درمان این بیماری است.

نکته: توجه به الگوی خونریزی و درد بسیار ضرورت دارد و همچنین پریودهای سنگین، علائم گوارشی مثل نفخ و اسهال، سطح انرژی و استفاده از روش‌های کنترل بارداری باید مورد توجه قرار بگیرد.

چگونه درد ناشی از بیماری اندومتریوز را کاهش دهیم؟

درد مشخصه اصلی بیماری ندومتریوز است. در کنار روش‌های درمان دارویی، تغییر سبک زندگی نیز در کاهش درد موثر است.

• گرما درمانی: تا به حال توجه کرده‌اید، گرفتن دوش آب گرم یا نوشیدن یک لیوان نوشیدنی گرم در شما احساس بهتری ایجاد می‌کند. گرما جریان خون را افزایش می‌دهد و باعث شل شدن عضلات رحم می‌شود. گرما درد ناشی از  بیماری اندومتریوز را کاهش می‌دهد.
• مدیریت استرس: بین درد و سلامت عاطفی ارتباط وجود دارد. مدیریت و کاهش استرس‌های روزمره در تخفیف درد ناشی از آندومتریوز موثر است. درد شدید آندومتریوز با استرس و افسردگی همراه است. این درد می‌تواند کیفیت زندگی افراد را کاهش دهد. توجه کنید که سلامت روحی یکی از اجزای مهم در مدیریت درد است.
• سعی کنید خواب کافی داشته باشید و از یک رژیم غذایی متعادل بهره ببرید. همچنین انجام ورزش منظم در کاهش سطح استروژن نقش دارد، استروژن باعث ایجاد درد می شود.
• سعی کنید تفکر مثبت را در خود پرورش دهید و نسبت به خود مهربان باشید.

ارتباط بین بیماری اندومتریوز و رژیم غذایی

کاهش مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی که منجر به التهاب و افزایش سطح استروژن در بدن می‌شود،  در کاهش درد ناشی از بیماری اندومتریوز موثر است.  طبق مطالعه ایی در سال 2013، علایم بیماری اندومتریوز در  افرادی که سبزیجات و امگا 3 بیشتری مصرف کرده بودند در مقایسه با افرادی که گوشت قرمز، چربی ترانس و قهوه مصرف کرده بودند، بیماری اندومتریوز کم‎تری نیز گزارش شده بود. همچنین در مطالعه دیگری در سال 2015 آمده است؛ استفاده از یک رژیم غذایی غنی از میوه، سبزی، غلات کامل و امگا 3 در پیشگیری از بیماری اندومتریوز موثر است.

 بیماری اندومتریوز قابل پیشگیری نیست اما با کاهش مصرف الکل و کافئین می‌توان علائم آن را کاهش داد. فرد مبتلا به بیماری اندومتریوز بهتر است که یک لیست روزانه از مواد غذایی و نوشیدنی‌های خود تهیه کند و به علائمی که پس از خوردن هر یک از مواد غذایی در وی ایجاد می‌شود، توجه نماید. در این صورت می‌تواند به عوامل بهبود دهنده یا تشدید کننده درد پی ببرد.

مصرف اسیدهای چرب ضروری می‌تواند در کاهش علائم موثر باشد. آوکادو، زیتون، روغن زیتون، مغزها و ماهی سالمون منابع خوبی از چربی‌های مفید هستند. افرادی که ماهی مصرف نمی‌کنند می‌توانند از مکمل‌های امگا 3 استفاده کنند. استفاده از فیبر در رژیم غذایی  اثرات خوبی بر سلامت عمومی دارد و همچنین فیبر می‌تواند سطح استروژن را کاهش  و درد ناشی از بیماری اندومتریوز را نیز کاهش دهد.

پیروی از رژیم غذایی فاقد گلوتن در سال‎های اخیر بسیار رایج شده است. این رژیم در افراد مبتلا به سلیاک که به پروتئین غلات حساسیت دارند، استفاده می‌شود. نتایج یک مطالعه حاکی از کاهش درد و علائم بیماری به دنبال پیروی از رژیم فاقد گلوتن بوده است.

پیروی ازرژیم غذایی FODMAP  روش دیگری است که می‌تواند در کاهش علائم ناشی از بیماری اندومتریوز موثر باشد. در این روش برخی کربوهیدرات‌ها از رژیم غذایی حذف می‌شوند که ممکن است در کاهش التهاب موثر باشد. موادی که در این رژیم غذایی حذف می‌شوند شامل لبنیات، گلوتن، غذاهای فرآوری شده و شکر است.

انجام ورزش منظم، طب سوزنی ، مصرف ویتامین B1 و منیزیم نیز می‌تواند در تخفیف علائم بیماری موثر باشد.

بیماری اندومتریوز و سوالات مرتبط

آیا بیماری اندومتریوز لزوما با درد همراه است؟

خیر. همان‌طور که گفته شد، بیماری اندومتریوز کاشته شدن رشد بافت اندومترخارج فضای رحم است. برخی افراد ممکن است هیچ دردی نداشته باشند، اما اغلب درد شدیدی را قبل، در حین یا بعد از پریودی تجربه می‌کنند. بیماری اندومتریوز می‌تواند باعث دردهای شدید قاعدگی، دردهای لگنی، درد در حین رابطه جنسی، درد و ناراحتی گوارشی شود.

آیا بیماری اندومتریوز یک اختلال نادر است؟

خیر.  بیماری اندومتریوز یک اختلال شایع زنان است که تقریبا 176 میلیون نفر را در دنیا درگیر کرده است. تشخیص آن سخت است چرا که برخی افراد فاقد علائم‌اند.

آیا بیماری اندومتریوز تنها در سنین30 تا 40 سال دیده می‌شود؟ 

خیر. در مطالعه‌ای در سال 2011 بروی زنان 10 کشور دنیا آمده است که؛ اغلب زنانی که به دنبال درمان بیماری اندومتریوز بودند در سن زیر 30 سال بوده‌اند.

آیا  بیماری اندومتریوز یک اختلال مسری است؟

خیر.  بیماری اندومتریوز قابل انتقال از فردی به فردی دیگر نیست اما احتمالا اساس ژنتیکی دارد.

آیا درمان‌های هورمونی در درمان بیماری اندومتریوز موثر است؟

خیر. داروهای هورمونی نظیر پروژستین و دانازول تنها علائم بیماری را کاهش داده و در زمان مصرف موثرند و اثرات موقتی به همراه دارند.

آیا بارداری با اندومتریوز را درمان می‌کند؟

خیر. بارداری نیز مانند داروهای هورمونی در کاهش موقت و گذرا علائم نقش دارد. علائم پس از تولد نوزاد دوباره تکرار می‌شود.

آیا با وجود آندومتریوز احتمال بارداری وجود دارد؟

شاید. ناباروری یک عارضه شایع در بیماری اندومتریوز است. از هر 10 نفر دو تا پنج نفر ممکن است دچار ناباروری شوند. بیماری اندومتریوز با ایجاد التهاب و آسیب به تخمک و اسپرم می‌تواند باعث ناباروری شود، اما در صورت درمان احتمال لقاح و باروری وجود دارد.

نتیجه گیری

آندومتریوز یک اختلال شایع و طولانی مدت است که درمان قطعی ندارد، اما این بدان معنا نیست که این اختلال باید بر کیفیت زندگی فرد تاثیر مخرب بگذارد و روند زندگی روزانه و عادی فرد را مختل کند. در حال حاضر درمان های موثری برای کاهش درد و مشکلات ناباروری مانند داروها، هورمون درمانی یا جراحی وجود دارد.

شما می‌توانید سوالات خود را در مورد بیماری اندومتریوز در قسمت نظرات از کارشناس دروا بپرسید.