سندرم پیش از قاعدگی چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی مجموعه‌ای از علائم فیزیکی، روحی و رفتاری است که قبل از شروع قاعدگی در زنان رخ می‌دهد. تقریبا 85 درصد زنان در سنین باروری این علائم را تجربه می کنند. متاسفانه زمان دقیق شروع سندرم پیش از قاعدگی مشخص نیست و علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم سندرم پیش قاعدگی ممکن است تقریبا در روز 14 سیکل شروع شده و تا چهار روز بعد از شروع پریود هم ادامه داشته باشند.

سندرم پیش از قاعدگی: علائم فیزیکی و روحی مرتبط

همان طور که قبلا اشاره کردیم شدت علائم از فردی به فرد دیگر و حتی از سیکل به سیکل دیگر متفاوت است. این علائم در افرادی که در سنین باروری هستند و یا دارای سابقه خانوادگی افسردگیاند، متداول‌تر است. در ادامه به برخی از مهمترین علائم جسمی و روحی این سندرم اشاره خواهیم کرد:

• درد عضلانی و مفاصل
• سردرد
• نفخ شکم
• خستگی
• آکنه
• اسهال یا یبوست
• زخم و حساسیت در لمس پستان ها 
• افزایش وزن (به دلیل احتباس آب)
• دردهای شکمی
• ورم در دست ها و پاها
• تنش و اضطراب
• تغییر دراشتها و ولع خوردن
• افسردگی
• اختلال خواب
• تغییر میل جنسی
• اختلال در تمرکز
• میل به انزوای اجتماعی

مهمترین علل سندرم پیش از قاعدگی:

اگرچه بروز این سندرم امری طبیعی است و در 85 درصد از زنان با درجات مختلفی رخ می‌دهد، اما علت دقیق آن مشخص نیست. بر اساس شواهد بسیاری، این سندرم به دنبال تغییر در سطوح نوروترانسمیترهای مغز( مواد شیمیایی) و هورمون های جنسی اتفاق می‌افتد. نوسان در سطح سروتونین یکی از دلایل وقوع سندرم پیش قاعدگی است. سطح پایین این هورمون منجر به بروز علائمی نظیر افسردگی، اختلال در خواب، ولع خوردن و خستگی می‌شود. سایر عوامل تاثیر گذار در بروز سندرم پیش از قاعدگی شامل موارد زیر است:

• سیگار کشیدن
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• خواب ناکافی
• مصرف بیش از حد نمک، شکر و گوشت
• افسردگی و استرس زیاد

سندرم پیش از قاعدگی و راه تشخیص آن:

تست آزمایشگاهی یا معاینه فیزیکی برای تشخیص این سندرم وجود ندارد. اما ثبت کردن علائم حداقل دو سیکل قاعدگی می‌تواند به پزشک برای تشخیص بهتر کمک کند. لازم است که اولین و آخرین روز تظاهر علائم را ثبت کنید. به یاد داشته باشید که برخی از شرایط نظیر افسردگی و اضطراب، سندرم خستگی مزمن، سندرم روده تحریک پذیر و بیمارهای تیروئید می‌توانند علائم سندرم پیش از قاعدگی را ایجاد کنند. 

شاخصه اصلی سندرم پیش از قاعدگی، این است که فرد از اواخر پریود تا زمان تخمک گذاری در سیکل بعد هیچ گونه علائمی نداشته باشد، چنانچه فرد در تمام سیکل علائم گفته شده را تجربه کند، قطعا تشخیص سندرم پیش از قاعدگی مطرح نیست و باید بدنبال اصلی آن بود.

سندرم پیش از قاعدگی و درمان دارویی:

در برخی افراد علائم با تغییر سبک زندگی بهبود پیدا می‌کند. اما با توجه به شدت علائم ممکن است پزشک برای کاهش درد و ناراحتی دارو تجویز کند. در ادامه به برخی از داروها( تجویز فقط با نظر پزشک) که در این زمینه استفاده می شود اشاره می کنیم:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: ایبوبروفن و ناپروکسن دراین دسته قرار دارند که می‌توانید قبل از شروع یا حین درد استفاده کنید.
• قرص‌های ضد بارداری: با توقف تخمک‌گذاری درد را کاهش می دهند.

سندرم پیش از قاعدگی و چند راهکار برای تخفیف علائم

با تغییر در سبک زندگی مثل اصلاح رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس شما قادر خواهید بود علائم سندرم را کاهش دهید.

نکات مهم در اصلاح رژیم غذایی: یکی از بهترین راه حل‌ها ایجاد تغییر در رژیم غذایی است:

• خوردن غذا در حجم‌های کم و تعداد وعده‌های بیشتر برای پیشگیری از احساس نفخ و پری شکم
• از کربوهیدرات پیچیده مثل غلات کامل، میوه و سبزی استفاده کنید.
• از منابع غنی از کلسیم نظیر سبزیجات برگ سبز و لبنیات استفاده کنید.
• الکل و کافیئن مصرف نکنید.
• همچنین می توانید از پزشک درخواست کنید که منیزیم، ویتامین B6 و ویتامین E برای کاهش درد و نوسان خلقی تجویز کند.

فعالیت بدنی: حداقل به مدت نیم ساعت در روز ورزش کنید. ورزش با آزاد کردن آندورفین‌ها باعث کاهش درد و ایجاد حس خوب در بدن می‌شود. ورزش‌هایی همچون دوچرخه سواری و پیاده‌روی مناسب‌اند.

پیشگیری از استرس: کاهش استرس در تخفیف درد موثر است . سعی کنید خواب کافی داشته باشید. تکنیک‌های تنفس عمیق و ماساژ درمانی و یوگا بسیار مفیداند.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی:

این اختلال نوع شدیدی از سندرم پیش از قاعدگی است که تقریبا در 8 درصد از زنان قبل از یائسگی و در حین سیکل قاعدگی رخ می‌دهد. فرد با این اختلال در سنین 14 تا 51 سال قرار دارد و این اختلال حدودا 3835 روز از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این رقم برابر است با تعداد روزهای ناتوانی در افسردگی اساسی و سندرم استرس پس از سانحه. بنابراین این اختلال شوخی نیست. 

علائمی که در زیر آمده جز شایع‌ترین علائم اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است:

• اضطراب و تنش
• خلق افسرده یا ناامیدی
• احساسات متغیر
• تحریک پذیری یا خشم
• کاهش رغبت به انجام فعالیت‌های روزانه
• اختلال تمرکز
• کاهش انرژی
• تغییر در میزان اشتها
• تغییر در الگوی خواب
• احساس عدم کنترل
• علائم مختلف جسمانی

داشتن 5 مورد از علائم گفته شده به همراه اختلال در انجام فعالیت روزانه این اختلال را تعریف می‌کند.

اثرات کافیئن بر سندرم پیش از قاعدگی

نقش بیولوژیکی کافئین: کافئین به عنوان یک محرک عمل کرده و به طور عمده عملکرد نوروترانسمیتر آدنوزین را متوقف می‌کند. در غیاب کافئین آدنوزین به گیرنده‌های خود در مغز و سایر نقاط بدن متصل شده، که باعث احساس خستگی و تمرکز کمتر می‌شود. کافئین نقش محرک را داشته و منجر به افزایش تمرکز و سطح انرژی می‌شود. البته ممکن است برخی سردرد، عصبانیت و اختلال خواب را نیز تجربه کنند.

اخیرا موسسه زنان و مامایی آمریکا توصیه کرده است که افرادی که علائم سندرم پیش از قاعدگی دارند، از مصرف کافئین اجتناب کنند. شواهدی وجود دارد که زنان مبتلا به سندرم پیش قاعدگی تمایل بیشتری به مصرف کافئین دارند. دریافت کافئین و سندرم پیش از قاعدگی با علائم خستگی و افسردگی مرتبط دانسته شده است. از سوی دیگر زنان در فاز لوتئال (بعد از تخمک گذاری) پاسخ زمانی آهسته‌تری نسبت به فعالیت‌های فکری دارند( یعنی کندتر عمل می‌کنند). زنان مبتلا به سندرم پیش قاعدگی عملکرد ضعیف‌تری در فعالیت‌های روان حرکتی در فاز لوتئال نسبت به فاز فولیکولار دارند. برخی ممکن است برای رفع احساس خستگی مصرف کافئین را افزایش دهند که منجر به ایجاد مشکلات دیگری می‌شود. همچنین مصرف کافئین بالا در زنان ممکن است با عادت‌های دیگری همچون سیگار کشیدن همراه باشد که منجر به بدتر شدن علائم سندرم پیش قاعدگی می‌شود.

احساس خستگی و فاز فولیکولار

اگر که در نیمه اول سیکل قاعدگی (فاز فولیکولار) احساس خستگی می‌کنید مصرف کافئین ممکن است به کاهش خستگی کمک کند. همچنین مصرف غذاهای سرشار از آهن در بهبود علائم نقش به سزایی دارد. استفاده از مکمل‌های آهن در زنانی که در دوران قبل از یائسگی هستند به ویژه در زمان خونریزی بسیار مفید ذکر شده است. غذاهای سرشار از آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی تون، سبزیجات برگ سبز، عدس و برخی میوه‌های خشک است. خستگی بیش از حد طوری که از خواب برخاستن و بیدار ماندن در طی روز مشکل باشد، امر غیرطبیعی است و می‎تواند نشان دهنده بروز مشکلات جدی مانند کم خونی یا افسردگی باشد. چنانچه دائما احساس خستگی می‌کنید، به ویژه اگر احساس خستگی با خونریزی‌های شدید قاعدگی همراه باشد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

نتیجه گیری

چنانچه دردهای جسمی، نوسان خلقی یا سایر علائم سندرم پیش از قاعدگی کیفیت زندگی روزانه فرد را مختل کند یا علائم با وجود درمان بهبود نیابد، حتما باید به پزشک مراجعه کرد. در صورتی که علائم به صورت مکرر توسط فرد تجربه شود، تشخیص سندرم پیش از قاعدگی داده می‌شود. سابقه بیماری افسردگی یا اختلال خلقی در خانواده فرد نیز حائز اهمیت است، چرا که ممکن است علائم به دلیل بیماری‌های خلقی باشد.

دقت کنید که برخی بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک پذیر، کم کاری تیروئید و بارداری ممکن است علائم شبیه به سندرم پیش از قاعدگی ایجاد کنند. ثبت علائم و زمان شروع فازهای مختلف سیکل قاعدگی در تشخیص سندرم پیش از قاعدگی بسیار موثر است. چنانچه علائم در یک زمان مشابه در هر سیکل قاعدگی اتفاق می افتد، نشان دهنده سندرم پیش از قاعدگی است.