چگونه بهداشت قاعدگی را رعایت کنیم؟

قاعدگی یک پدیده فیزیولوژیک است، که در دختران و زنان تا قبل از یائسگی رخ می‎دهد. سیکل قاعدگی، نشان دهنده سلامت اندام تولید مثلی در خانم‌هاست. اگرچه سیکل قاعدگی یک فرایند کاملا طبیعی است، اما همچنان در بسیاری از فرهنگ‌ها، به عنوان یک اختلال و نقطه ضعف در نظر گرفته می‌شود. تحقیقات یونیسف در سال 2013 در کشورهای جنوب آسیا نشان داد، که از هر سه دختر یک نفر هیچ دانشی در مورد سیکل قاعدگی ندارد،  48 درصد دختران ایرانی و  همچنین 10 درصد دختران هندی این فرایند را یک بیماری در نظر می‌گیرند.

دوران قاعدگی یک دوره مهم و اساسی در زندگی هر دختر است. منارک یا اولین پریود سنگ بنای رشد و بلوغ اندام تولید مثلی در زندگی خانم‌هاست. میانگین سنی وقوع قاعدگی معمولا بین 12 تا 13 سالگی است. رعایت بهداشت قاعدگی یک بخش غیر قابل انکار و ضروری در زندگی هر خانم است. ابعاد گوناگونی از قبیل فیزیولوژی، پاتولوژی و روانشناسی قاعدگی با سلامت و احساس تندرستی در خانم‌ها ارتباط دارد. در این دوران خانم‌ها نسبت به عفونت‌های اندام تولید مثلی، عفونت‌های ادراری و آمیزشی بسیار آسیب پذیرند.

تعریف بهداشت قاعدگی، استفاده از وسایل بهداشتی جمع‌آوری خون، آب و شوینده برای تمیز کردن بدن و داشتن دسترسی به امکانات دفع زباله‌های قاعدگی با حفظ حریم خصوصی است.

مدیریت ضعیف بهداشت قاعدگی و خطرات سلامتی

جدا از مشکلات و ضعف‎های فرهنگی در رابطه با قاعدگی، مشکلات سلامتی بسیاری نیز وجود دارد. عدم کافی بودن امکانات بهداشتی و ضعف سیستم‌های حمایتی؛ میزان ابتلا به عفونت به ویژه عفونت‌های آمیزشی را افزایش می‎دهد؛ در بسیاری از مناطق دنیا دسترسی به آب و مواد شوینده کم و حتی غیر ممکن است. عدم دسترسی به تسهیلات بهداشتی، می‌تواند سبب احساس شرم و خجالت در دختران به علت بوی ناشی از خونریزی شود.

یافته‌ها حاکی از افزایش میزان ابتلا به عفونت‌های آمیزشی در دوران قاعدگی است. خون خارج شده از بدن محیط مناسبی را، جهت ورود باکتری‌ها به رحم ایجاد می‌کند. استفاده از پارچه‎های کهنه و غیر تمیز به ویژه زمانی که وارد واژن می‌شوند خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

بهداشت قاعدگی و انواع وسایل بهداشتی 

استفاده از وسایل بهداشت قاعدگی بستگی به انتخاب فردی، پذیرش فرهنگی، وضعیت اقتصادی و میزان دسترسی برای خرید دارد. علاوه بر امکانات اولیه بهداشتی باید دسترسی به پاک کننده‌ها و جاذب‌های قاعدگی فراهم شود.

• پدهای پارچه‎ای قابل شستشو و چند بار مصرف

این وسایل دارای داوم بیشتری‌اند، اما باید به طور بهداشتی شسته و در آفتاب خشک شوند. نور خورشید یک استریل کننده طبیعی است و میکروب‌های موجود را از بین می‌برد. این وسایل قابل استفاده مجدد و مقرون به صرفه‌اند و همچنین برای محیط زیست خطر کمتری ایجاد می‌کنند. برای پیشگیری از آلودگی باید در جای خشک و تمیز نگه داری شوند. 

• پدهای بهداشتی تجاری

دسترسی به این پدها آسان است و تقریبا در همه جا پیدا می‌شوند. این پدها گران‌اند و باعث آلوده شدن محیط زیست می‌شوند. پارچه استفاده شده در آن‎ها کاملا طبیعی نیست و ممکن است دارای آفت کش باشد.

• تامپون‌ها

تامپون‌ها وسایلی هستند که از مواد نرم تشکیل شده و داخل واژن قرار می‌گیرند تا خون را قبل از خارج شدن از واژن جذب کنند. قیمت این تامپون‌ها بالا است و قابل بازیافت در طبیعت هم نیستند. امروزه تامپون‌های اسفنجی نسبت به تامپون‌های مصنوعی در دسترس‌اند و برای محیط زیست جایگزین بهتری محسوب می‌شوند. 

• تامپون‌های چند بار مصرف

این‌ها تامپون‌هایی‌اند که قابل شستشو بوده و از الیاف طبیعی مانند پنبه، پشم، بامبو و کنف تهیه شده‌اند. این وسایل نیز وارد واژن شده و خون را جذب می‌کنند.

• کاپ‌های قاعدگی

  ظاهر کاپ‌های قاعدگی شبیه فنجان و از جنس سیلیکون هستند که باعث می‎شود به راحتی تا خورده و داخل واژن قرار گیرد. بسته به میزان خونریزی بین 12-6 ساعت می‌توانند در داخل واژن باقی بمانند. بنابراین کمتر نیاز به تعویض دارند. کاپ‌های قاعدگی قابل استفاده مجدد‌ند و عارضه کمتری برای محیط زیست در پی خواهند داشت.

• پد‌هایی با الیاف بامبو

در این نوع وسیله بهداشتی از خمیر بامبو برای جذب خون در دوران قاعدگی استفاده شده است . قدرت جذب بیشتری دارند و ایمن‌تر‌ند. این پدها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‌اند و دارای خاصیت ضد باکتری نیز هستند. پدهای بامبو خاصیت ضدالتهاب و ضد عفونت نیز دارند.

• پدهایی با الیاف موز

این پدها از الیاف موز ساخته شده و بیشتر در نواحی روستایی و فقیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ابزار 6 ماه پس از مصرف به چرخه طبیعت باز می‌گردند و بنابراین برای محیط زیست سودآور‌ند.

بهداشت قاعدگی و نکاتی در استفاده از انواع وسایل قاعدگی

• قبل و بعد از تعویض پدها، تامپون و کاپ‎های قاعدگی دست‌های خود را با مایع ضدعفونی کننده بشویید.
• از تامپون و کاپ قاعدگی با سایز مناسب خود استفاده کنید.
• پدهای بهداشتی را با توجه به حجم خونریزی انتخاب کنید.
• هرگز از پدهای فوق جاذب برای خونریزی‌های سبک استفاده نکنید.
• در صورت استفاده از پد‌های پارچه‌ای حتما آنها را به خوبی بشویید و در مقابل نور خورشید خشک کنید.
• در صورت پس دادن خون به لباس زیر حتما آن را تعویض کنید.
• سعی کنید از لباس زیر با الیاف طبیعی مانند پنبه استفاده کنید.
• گرفتن دوش در دوران قاعدگی را فراموش نکنید.
• سعی کنید وسایل بهداشت قاعدگی را در فواصل مناسب تعویض کنید.
• شستسوی ناحیه تناسلی را از جلو به عقب برای کاهش آلودگی باکتریایی انجام دهید.
• پس از هربار شستشو ناحیه تناسلی را به طور کامل خشک کنید.
• هرگز برای رهایی از بوی نامطبوع قاعدگی از مواد معطر و اسپری استفاده نکنید.

بهداشت قاعدگی و تکنیک‌های دفع زباله‌های قاعدگی

دفع مناسب زباله‌های قاعدگی، همچنان یک معضل جدی در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. بسیاری از کشورها تکنیک‌های پیشرفته‌ای جهت دفع فضولات انسانی به کار می‌برند، اما دفع زباله‌های قاعدگی به دلیل سو مدیریت سرنوشت نامعلومی پیدا کرده است. در بسیاری از مناطق سطل‌های دفع زباله و محلول‌های شستشو وجود ندارد. در اغلب مناطق شهری با آنکه از محصولات یکبار مصرف استفاده می‌شود، اما شیوه دفع آن همچنان به صورت نامناسب و غیر بهداشتی انجام می‌شود و همچنین در مدارس به علت عدم آموزش، اغلب دختران پدهای خود را در داخل سرویس‌های بهداشتی رها می‌کنند.