عفونت ادراری چگونه ایجاد می‌شود؟
عفونت ادراری، نوعی عفونت باکتریایی است که می‌تواند در هر بخشی از دستگاه ادراری، از قبیل کلیه‌ها، مثانه، مجاری ادراری، حالب( لوله های اتصال دهنده‌ی کلیه‌ها به مثانه) رخ دهد. اغلب عفونت در قسمت‌های تحتانی دستگاه ادراری یعنی مثانه و مجاری ادراری رخ می‌دهد. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت‌های ادراری هستند.
عفونت مثانه دردناک و آزاردهنده است و اگر به سمت کلیه‌ها پیشروی کند، نتایج بسیار جدی را به دنبال خواهد داشت. درمان اغلب توسط آنتی‌بیوتیک‌ها صورت می‌گیرد، اما با انجام برخی از مراقبت‌ها می‌توان از ابتلا به این عفونت پیشگیری کرد.
وظیفه دستگاه ادراری تولید و ذخیره ادرار است. ادرار از مواد زائد تولیدی در بدن است و در کلیه‌ها ساخته می‌شود و از طریق حالب‌ها به مثانه می‌رود. ادرار در مثانه ذخیره می‌شود تا زمانی که از طریق مجاری ادراری تخلیه شود. مجرای ادرار در آقایان در انتهای آلت تناسلی و در خانم‌ها در بالای واژن قرار دارد.
کلیه‌ها یک جفت اندام لوبیایی شکل‌ا‌ند که در قسمت پهلوها قرار گرفته و وظیفه آنها تصیفه خون و حذف مواد زائد از طریق ادرار است. کلیه‌ها همچنین وظیفه حفظ تعادل بسیاری از مواد معدنی و شیمیایی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و اسیدیته خون را نیز بر عهده دارند. برخی هورمون‌های تولید شده توسط کلیه‌ها در تنظیم فشارخون، تولید گلبول قرمز و استخوان‌سازی نقش بسیار موثری دارند.
عفونت ادراری و انواع آن
همان طور که اشاره کردیم عفونت می‌تواند بخش‌های مختلف دستگاه ادراری را درگیر کند که شامل موارد زیر است:
- التهاب مثانه( سیستیت): عفونت مثانه با علائمی مانند دفع ادرار مکرر، سوزش و درد به هنگام ادرار کردن، درد پایین شکم، ادرار تیره و کدر و وجود خون در ادرار بروز پیدا کند.
- التهاب کلیه‌ها( پیلونفریت): این عفونت همراه با تب، لرز، تهوع، استفراغ و درد در قسمت بالای کمر و پهلوها تظاهر می‌یابد.
- التهاب مجاری ادراری: که با احساس سوزش به هنگام دفع ادرار همراه است.
شایعترین دلایل عفونت ادراری
عفونت‌های ادراری، دلیل اصلی توصیه پزشکان به شستشوی ناحیه تناسلی از جلو به عقب است. به علت نزدیکی مجاری ادراری به مقعد احتمال انتقال آلودگی‌ها و باکتری‌های روده بزرگ از مجاری ادراری به سمت مثانه وجود دارد. چنانچه عفونت درمان نشود، باکتری اشرشیاکلی به سمت کلیه‌ها رفته و منجر به عفونت کلیه‌ها می‌شود.
کوتاه بودن مجرای ادراری در زنان آنها را بیشتر در معرض عفونت ادرای قرار می‌دهد. داشتن زمینه ژنتیکی در برخی زنان، شکل و ساختار دستگاه ادراری ممکن است بیشتر منجر به عفونت‌های ادراری شود.
زنان مبتلا به دیابت به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی توانایی مقابله با عفونت را ندارند. همچنین تغییرات هورمونی، بیماری‌های خود ایمنی، سنگ‌های کلیوی، سکته‌های مغزی و آسیب به طناب نخاعی از عواملی هستند که فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌های ادراری می‌کنند. در ادامه به برخی از شایعترین علت عفونت ادراری در خانم‌ها اشاره می‌کنیم:
- رابطه جنسی با شرکای جنسی متعدد
- ابتلا به دیابت
- عدم رعایت بهداشت فردی
- عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه
- وجود سوندهای ادراری
- بی اختیاری روده
- انسداد در مسیر جریان ادرار
- سنگ‌های کلیوی
- برخی از انواع روش‌های پیشگیری از بارداری
- بارداری
- یائسگی
- بی تحرک بودن طولانی مدت
- تضعیف سیستم ایمنی
- استفاده از اسپرم کش‌ها و تامپون
- استفاده بی‌رویه از آنتی بیوتیک‌ها( برهم زدن تعادل روده و دستگاه ادراری)
9 مورد از شایعترین علائم و نشانه‌های عفونت ادراری
1. سوزش ادراری: سوزش ادرار شایعترین علائم ادراری است. باکتری اشرشیا کولی یا ای‌کولی که در واقع فلور طبیعی روده‌هاست، می‌تواند در حین رابطه جنسی یا شستشو ناحیه تناسلی بعد از دفع مدفوع به دستگاه ادراری وارد شود. به همین دلیل توصیه جدی در شستشوی ناحیه تناسلی از سمت جلو به عقب است.
2. تکرر ادرار: در عفونت دستگاه ادراری، تخلیه مثانه به طور کامل صورت نمی‌گیرد و فرد مبتلا نیاز به دفع مکرر ادرار دارد. تکرر ادرار می‌تواند به علت مسدود بودن مسیر یا التهاب باشد. نیاز شدید و ضروری به دفع ادرار از مشخصه‌های بارز عفونت ادراری است.
3. کمر درد: یکی دیگر از علائم بارز عفونت ادراری وجود درد در قسمت پایین کمر است که مانند دردهای عضلانی است. اغلب درد با وجود مصرف داروهای ضد درد نیز تسکین نمی‌یابد. درد پهلوها معمولا نشان دهنده انتشار عفونت به کلیه‌هاست. استراحت، نوشیدن مایعات فراوان و محدود کردن حرکت می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی کمک کند.
4. رنگ ادرار غیرطبیعی: عفونت ادراری می‌تواند باعث تغییر در ویژگی‌های ادرار شود. دفع ادرار مکرر ممکن است باعث کاهش حجم ادرار شود. همچنین ادرار، کدر شده و در برخی موارد نادر ممکن است چرک یا خون به وضوح در ادرار مشاهده شود. خون در ادرار یکی از نشانه‌های جدی عفونت دستگاه ادراری است.
5. درد ناحیه تناسلی: برخی افراد ممکن است در زمان ابتلا به عفونت ادراری، درد در ناحیه لگن و تناسلی را تجربه کنند. این درد اغلب به شکل مبهم، مداوم و آزاردهنده است. درد با شروع درمان معمولا کاهش می‌یابد. چنانچه با وجود درمان همچنان درد وجود دارد، نیاز به بررسی‌های بیشتری نیاز است.
6. تب: عفونت در دستگاه ادراری فوقانی، اغلب باعث تب و لرز در فرد مبتلا می‌شود. در صورت همراه بودن درد با سایر علائم و نشانه‌های عفونت حتما باید با یک پزشک مشورت نمایید.
7. تهوع: زمانی که عفونت ادراری کلیه‌ها را درگیر می‌کند، فرد دچار حالت تهوع می شود. در این حالت باید از غذاهای نرم برای کاهش علائم تهوع استفاده کرد.
8. استفراغ: تهوع و استفراغ در برخی افراد مبتلا به عفونت ادراری شایع است. چنانچه با وجود درمان علائم همچنان وجود دارد، نیازمند بررسی‌های جدی‌تری است.
9. ترشحات: در عفونت‌های ادراری معمولا بافت، ظاهر و بوی ادرار تغییر می‌کند. افرادی که علیرغم درمان همچنان ترشحات غیر طبیعی دارند، باید از نظر عفونت‌های قارچی و آمیزشی مورد بررسی و درمان قرار بگیرند.
چگونه عفونت ادراری تشخیص داده می‌شود؟
متخصصان با دانستن سابقه پزشکی، معاینات فیزیکی، علائم و نشانه‌های بیمار عفونت را تشخیص می‌دهند. یکی از روش‌های آسان و سریع تشخیص عفونت آزمایش ادرار است. نمونه ادرار جمع آوری شده و از نظر وجود باکتری، گلبول‌های سفید خون مورد بررسی قرار می‌گیرند. باکتری در ادرار افراد سالم نیز می‌تواند وجود داشته باشد، بنابراین عفونت مثانه بر اساس علائم و نتایج آزمایش تشخیص داده می‌شود.
اگر دچار عفونت‌های مکرر ادراری می‌شوید، احتمال دارد پزشک درخواست انجام تصویربرداری از دستگاه ادراری را بدهد. عفونت ادراری اغلب می‌تواند با شرایط دیگری مانند سنگ‌های کلیوی یا مشکلات ساختاری دستگاه تناسلی مرتبط باشد.
سیستکوپی روش دیگری است که در آن پزشک از طریق یک ابزار لوله مانند درون مجاری ادراری و مثانه را مشاهده می‌کند. هرگونه تورم، قرمزی و سایر نشانه های عفونت مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین استفاده ازتست یورو دینامیک یا نوار مثانه جهت تشخیص نحوه عملکرد ذخیره ای و تخلیه ای محتمل است.
چگونه می توان از ابتلا به عفونت ادراری پیشگیری کرد؟
- پس از هر بار دفع ادرار و مدفوع ناحیه تناسلی خود را از جلو به عقب بشویید تا از انتقال باکتری‌های موجود در مقعد به واژن پیشگیری شود.
- بلافاصله بعد از رابطه جنسی مثانه خود را تخلیه کنید. برای این کار بهتر است مقداری آب بنوشید تا به دفع باکتری‌ها کمک شود.
- از اسپری و پودرها و ژل‌های شستشو دهنده که می‌توانند باعث آسیب به ناحیه واژن شوند، خوداری کنید.
- روش پیشگیری از بارداری خود را تغییر دهید: چنانچه از دیافراگم، کاندوم بدون روان کننده، ژل های اسپرم کش استفاده می‌کنید، ممکن است لازم به تغییر این روش‌ها باشید. دیافراگم می‌تواند رشد باکتری‌ها را افزایش دهد و کاندوم بدون روان کننده و اسپرم کش‌ها می‌توانند سبب آسیب و التهاب دستگاه ادراری شوند.
- به محض احساس نیاز به دفع حتما مثانه خود را تخلیه کنید و مطمئن شوید که مثانه به طور کامل تخلیه شده است.
- قبل از رابطه جنسی حتما ناحیه تناسلی خود را بشویید.
- سعی کنید ناحیه تناسلی را خشک نگه دارید و از پوشیدن لباس های زیر با الیاف مصنوعی و تنگ خوداری کنید.
- هر چیزی که با مقعد تماس پیدا کنه یا وارد آن شود مانند آلت تناسلی، انگشت و ... قبل از ورود حتما باید به طور کامل شستشو شود.
- منابع ویتامین C را به وفور استفاده کنید، این ویتامین اسیدیته ادرار را افزایش می‌دهد و باعث مرگ باکتری‌های ایجاد کننده عفونت می‌شود.
- از پروبیوتیک‌ها در برنامه غذایی خود استفاده کنید. پروبیوتیک‌ها باعث حفظ تعادل سیستم گوارش می‌شوند.
- نوشیدن مایعات فراوان به ویژه آب: نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک می‌کند و منجر به خروج باکتری‌ها قبل از ایجاد عفونت از طریق ادرار می‌شود.
عفونت ادراری و درمان
از آنجا که عامل ایجاد عفونت ادراری باکتری‌ها هستند درمان معمولا بر پایه استفاده از آنتی بیوتیک‌هاست. نوع دارو و طول مدت درمان بستگی به علائم و سابقه پزشکی فرد دارد. توجه داشته باشید که علائم عفونت ادراری ممکن است که در ابتدای شروع درمان ناپدید شود، اما برای آنکه درمان به درستی صورت بگیرد و مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد نشود، باید دوره درمان تکمیل شود. معمولا درمان شامل مصرف آنتی بیوتیک در یک دوره 7 تا 14 روزه است. چنانچه درمان صورت نگیرد، عفونت می‌تواند منجر به آسیب کلیوی شود.
نتیجه گیری:
عفونت ادراری به طور معمول یک وضعیت هشدار دهنده نیست، اما اگر درمان صورت نگیرد، منجر به عفونت کلیوی و عفونت در کل بدن می‌شود. چنانچه علائم آزاردهنده را تجربه می‌کنید، احتمالا شما مبتلا به عفونت ادراری شده‌اید. درمان درست و کامل عفونت باید ظرف مدت 48 ساعت یا بیشتر علائم را برطرف کند. پوشیدن لباس زیر نخی و آزاد، رعایت اصول بهداشتی در شستشوی ناحیه تناسلی در پیشگیری از عفونت ادراری نقش مهمی دارد.
درد در ناحیه پهلوها و کمر، زیر دنده‌ها، احساس ضعف و لرز از نشانه‌هایی‌ا‌ند، که نباید به آنها بی توجهی کرد. در صورت داشتن هر کدام از این علائم با پزشک متخصص مشورت کنید.
منابع بیشتر
نظر شما چیست؟