همه آنچه در مورد باروری باید بدانیم

چه زمانی یک خانم بیشترین قدرت باروری را دارد؟ یک سوال رایج در ارتباط با بارداری این است که چه زمانی برای بارداری اقدام کنیم؟ پاسخ به این سوال بستگی به عوامل مختلفی دارد و با اقداماتی میتوان شانس باروری موفق را افزایش داد.

در هر سیکل قاعدگی یک تخمک از یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌شود و تنها به مدت 24 ساعت زنده می‌ماند. توجه داشته باشید، بارداری 24 ساعت پس از تخمک گذاری امکان پذیر است، اما پنجره باروری یعنی زمان مناسب برای برقراری رابطه جنسی طولانی‌تر است.  چرا که اسپرم به مدت 5 روز در دستگاه تناسلی یک خانم زنده می‌ماند و قابلیت باروری دارد.این یعنی رابطه جنسی 4 روز قبل از تخمک گذاری نیز می‌تواند منجر به بارداری شود. 

همچنین هر زمان که ترشحات رحم زیاد باشد به طور بالقوه روز باروری محسوب می‌شود. اگر چه لقاح ممکن است حداکثر سه روز در هر سیکل اتفاق بیفتد اما پنجره باروری شما ممکن است تا 8 روز نیز طول بکشد.

تخمک‌گذاری چه زمانی رخ می‌دهد؟

یک باور غلط و رایج این است که تخمک گذاری در روز 14 سیکل اتفاق می‌افتد و این بر اساس آن است که سیکل را 28 روزه در نظر می گیرند. اما در واقعیت طول سیکل قاعدگی می تواند بین 21 تا 35 روز طول بکشد و در این شرایط تخمین زمان تخمک گذاری کار دشواری است. 

زمان مناسب برای باروری چه زمانی است؟

همانطور که گفته شد، تخمک پس از رها شدن از تخمدان به مدت 24 ساعت زنده می ماند، پس پنجره باروری بسیار کوتاه است. بهترین زمان برای برقراری رابطه جنسی در روز تخمک گذاری و یک روز بعد از آن است. همچنین وجود ترشحات لغزنده یا مرطوب رحم نیز یک شاخص مهم برای باروری است. بنابراین برقراری رابطه جنسی درحوالی تخمک گذاری منجر به بارداری می‌شود.

چطور باروری را تشخیص دهیم؟

محاسبه‌گرهای تخمک گذاری و زمان باروری

ابزاری هستند که با توجه به آخرین تاریخ پریود و میانگین طول سیکل قاعدگی زمان تخمک گذاری را تعیین می‌کنند. البته این روش کاملا دقیق نیست و تنها در افرادی که سیکل های منظم دارند، قابل اجرا ست.

کیت‌های خانگی تخمک گذاری و زمان باروری

کیت‌های خانگی تخمک گذاری مانند تست‌های بارداری خانگی وجود هورمون را در ادرار تشخیص می دهند. کیت‌های بارداری هورمون جفتی انسانی و کیت‌های تخمک گذاری هورمون لوتئینیزه کننده را تشخیص می‌دهند. افزایش میزان هورمون LH نشان دهندۀ آزاد شدن تخمک از تخمدان‌هاست. این کیت‌ها برای افرادی که در تشخیص علائم تخمک‌گذاری دچار مشکل هستند یا به دنبال تایید علائم‌اند، مناسب است. 

اندازه گیری دمای پایه بدن و زمان باروری

آیا می‌دانید که دمای پایه بدن شما قبل از تخمک گذاری افزایش می‌یابد؟ این تغییر به قدری نامحسوس است که تنها با استفاده از دماسنج و پایش دقیق دمای پایه قابل تشخیص است. دمای پایه بدن؛ به دمای بدن بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از انجام دادن هرگونه فعالیتی گویند.

برای اینکار باید دمای بدن  هر روز در یک زمان مشخص ثبت شود. زمانی که به مقدار حداقل 0.3 دمای بدن افزایش یابد( در مقایسه با 6 روز قبل) شما به احتمال زیاد در زمان تخمک گذاری هستید. متاسفانه عوامل بسیاری مانند بیماری می‌توانند بر دمای پایه بدن تاثیر بگذارد. بنابراین ممکن است چند سیکل طول بکشد تا بتوان دمای پایه را به طور دقیق تخمین زد.

ترشحات سرویکس( گردن رحم) و زمان باروری

یکی از موثرترین و مطمئن‌ترین روش‌های تشخیص زمان تخمک گذاری توجه به ویژگی‌های ترشحات رحم است. مزایای این روش قابلیت پیشگویی زمان تخمک گذاری است. ترشحات گردن رحم مایع شفاف و سفیدی است که در طول سیکل وجود دارد. این ترشحات گاهی چسبنده و گاهی مانند لوسیون هستند. 

اگر شما در زمان تخمک گذاری باشید، ترشحات رحم لغزنده مانند سفیده تخم مرغ خام است. به خاطر داشته باشید که اسپرم بیشترین ماندگاری را در ترشحات لغزنده رحم دارد. شما می توانید در هر بار رفتن به سرویس بهداشتی ویژگی های ترشحات رحم خود را بررسی کنید. اغلب خانم‌ها متوجه روند ترشحات از روزهای بدون ترشح، چسبنده و سپس آبکی به لغزنده مانند سفید تخم مرغ می شوند.

آسان‌ترین روش تعیین زمان تخمک گذاری، بررسی ترشحات مجرای واژن است. شما می‌توانید، دست خود را بشویید و یکی از انگشتان خود را وارد واژن کرده و تا نزدیک سرویکس قرار دهید. بعد از خارج کردن انگشت از واژن و بررسی ترشحات ، چنانچه شما در فاز تخمک گذاری باشید، می‌بایست ترشحات بین دو انگشت شما کشیده شوند.

آیا ارتباطی بین سن و قدرت باروری وجود دارد؟

به طور طبیعی بدن هر خانمی که تخمک‌گذاری انجام می‌دهد و فعالیت جنسی نیز دارد، قادر به باروری است. اما در ارتباط با سن، پاسخ سوال این است؛ هر چه قدر بدن جوان‌تر باشد، بهتر است.

وقتی که تخمدان‌ها و تخمک پیر می‌شوند، فرایند لقاح و بارداری امری پیچیده و دشوار می‌شود. به طور مثال نوسان‌های هورمونی قبل از یائسگی باعث ایجاد سیکل‌های قاعدگی نامنظم و گاهی عدم تخمک‌گذاری می‌شود که فرایند لقاح و باروری را مشکل می‌کند. 

اما همچنان امکان بارداری در سنین بالای 35 سال وجود دارد. اگر به مدت شش ماه اقدام به بارداری کرده‌اید ولی موفق نبوده‌اید، حتما برای بررسی‌های هورمونی و موانع پیش رو با یک پزشک ملاقات کنید.

پنجره باروری چیست؟

در حالی که میانگین سیکل قاعدگی اغلب بین 21 تا 35 روز طول می کشد، اما فرایند لقاح تنها در 3 روز از سیکل رخ می‌دهد، اگر چه پنجره باروری می تواند طولانی‌تر باشد. شما می توانید با استفاده از اپلیکشن دروا، پنجره باروری خود را تعیین کنید.

اصطلاح پنجره باروری به زمانی اطلاق می شود که رابطه جنسی محافظت نشده منجر به بارداری شود و همچنین به زمان تخمک گذاری نیز اشاره شود. زمان تخمک گذاری یک دوره 24 ساعته است که لقاح می تواند اتفاق بیفتد.(در برخی از سیکل‌ها زمان تخمک گذاری ممکن است تا 72 ساعت به طول بیانجامد).

در صورتی که شما قصد بارداری دارید، این تمایز اهمیتی ندارد. اما اگر قصد بارداری ندارید، عدم درک درست پنجره باروری و روز تخمک گذاری می‌تواند منجربه بارداری ناخواسته شود.

اسپرم می‌تواند در بدن شما به مدت 5 روز زنده بماند، برخی مطالعات مدت زمان 7 روز را برای زنده ماندن اسپرم در نظر گرفته اند. رابطه جنسی خارج از پنجره تخمک گذاری به طور بالقوه ای می تواند منجر به بارداری شود چرا که اسپرم می‌تواند تا زمان آزاد شدن تخمک در رحم باقی بماند، بنابراین آگاهی از پنجره باروری و پنجره تخمک گذاری بسیار اهمیت دارد.

پنجره باروری چقدر طول می کشد؟

لقاح تنها در 24 ساعت زمان تخمک گذاری رخ می‌دهد. در برخی موارد ممکن است هر دو تخمدان تخمک آزاد کنند، این یعنی در طول یک سیکل دو تخمک آزاد شود. بنابراین پنجره تخمک گذاری تا 72 ساعت بطول بیانجامد.

به خاطر داشته باشید که پنجره باروری می تواند طولانی تر باشد. پنجره باروری 4 تا 5 روز قبل از تخمک گذاری شروع می شود. اما دقت کنید، تعیین زمان دقیق تخمک گذاری آسان نیست. با این حال زمانی که ترشحات رحم شفاف و سفید رنگ است به طور بالقوه توانایی بارورشدن را دارید. ترشحات رحم در ابتدای زمان تخمک گذاری مرطوب و لغزنده مانند سفیده تخم مرغ خام است و اسپرم نیز بیشترین شانس برای زنده ماندن را در ترشحات لغزنده و مرطوب رحم دارد.

چرا پنجره باروری اهمیت دارد؟

شناسایی و تعیین پنجره باروری کلید مهم جهت بارداری، پیشگیری از بارداری ناخواسته و شناخت بهتر سیکل قاعدگی است. پنجره باروری، زمان مناسب جهت لقاح یا استفاده از روش های پیشگیری از بارداری را نشان می دهد. همچنین ارتباط بین تغییرات هورمونی در زمان تخمک گذاری و مشکلاتی مانند اختلالات گوارشی، استرس و اضطراب را نیز نشان می‌دهد.

در آخر، آگاهی از پنجره باروری ابزاریست برای پی بردن به اختلالات باروری مانند تخمک گذاری نامنظم یا کیفیت پایین ترشحات رحم!

چگونه پنجره باروری را محاسبه کنیم؟

موثرترین روش تعیین پنجره باروری ثبت سیکل قاعدگی، مشاهده ترشحات رحم و تغییرات آن و اندازه گیری دمای پایه بدن است. کیت‌های تخمک‌گذاری دقت و صحت پیش‌بینی باروری را افزایش می‌دهند.

تخمک گذاری به طور معمول بین روز 11 تا 21 سیکل قاعدگی رخ می‌دهد. بخاطر داشته باشید که زمان تخمک گذاری در هر سیکل متغییر است، بنابراین شمارش روزها روش قابل اعتمادی نیست. کیفیت ترشحات با قوام و ظاهر سفید تخم مرغ خام به معنی نزدیک شدن به زمان تخمک گذاری است. 

در صورتی که از روش اندازه گیری دمای پایه بدن استفاده می‌کنید، افزایش حداقل 0.3 در مقایسه با 6 روز قبل حاکی از نزدیک شدن زمان تخمک گذاری است. توجه کنید که این افزایش دما حداقل به مدت سه روز باید ادامه داشته باشید.

آیا احتمال بارداری خارج از پنجره باروری وجود دارد؟

اگر چه لقاح می‌تواند در 12 تا 24 ساعت بعد از تخمک گذاری رخ دهد، اما احتمال بارداری در خارج از زمان پنجره باروری نیز وجود دارد، چرا که اسپرم قادر به زنده ماندن در رحم به مدت 7 روز است.

زمان تخمک گذاری می تواند تحت تاثیر عواملی مانند استرس، اضطراب، مسافرت و تغییر در روند عادی زندگی دستخوش تغییر شود.

آیا در هر سیکل قاعدگی پنجره باروری موجود است؟

به طور خلاصه، پاسخ خیر است. حتی اگر شما پریودهای منظمی داشته باشید، ممکن است در طول زندگی سیکل‌های بدون تخمک گذاری را تجربه کنید. این در حالی است که پریود صورت گرفته و شما متوجه عدم تخمک‌گذاری نمی شوید. خانم‌های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک می‌توانند چندین ماه و حتی سال سیکل‌های بدون تخمک گذاری داشته باشند.

در صورتی که قصد بارداری دارید و از زمان تخمک گذاری خود مطمئن نیستید، با انجام یک آزمایش خون ساده و سونوگرافی می توانید مطمئن شوید. تعیین پنجره باروری اطلاعات مهم و حیاتی درمورد عملکرد هورمون‌ها و سلامت اندام تولید مثلی در اختیار ما قرار می‌دهد. همچنین برای هر دو افرادی که قصد بارداری یا پیشگیری از آن را دارند، بسیار مفید است.

سن و باروری

سن یک خانم رابطه نزدیکی با قدرت باروری دارد، با بالا رفتن سن قدرت باروری یک خانم کاهش می‌یابد. اقدام به بارداری در سن 35 سالگی و پایین‌تر شانس باروری بالاتر است. این به دلیل ارتباط بین تخمک‌های زن و سن بیولوژیکی است. یک نوزاد دختر با تعداد زیادی تخمک متولد می شود و با افزایش سن تعداد و کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد.

چه روزهایی از سیکل قاعدگی لقاح صورت می گیرد؟

هر خانم در طول سیکل قاعدگی 6 روز پنجره باروری دارد. درادامه به بخش های مختلف سیکل قاعدگی و اتفاقاتی که در آن رخ می دهد می پردازیم:

دوره پربود:

روز اول پریود روز اول سیکل قاعدگی محسوب می‌شود. در طی پریود لایه داخلی رحم( آندومتر) ریزش می‌کند. یک دوره پریود می‌تواند به کوتاهی 3 روز یا نهایتا 7 روز باشد. در این بخش از سیکل دو هورمون پروژسترون و استروژن سعی در باسازی لایه داخلی رحم دارند. شانس بارداری در زمان پریود تقریبا صفر است.

قبل از تخمک‌گذاری

در این قسمت از سیکل قاعدگی که بعد از پریود اتفاق می‌افتد، باروری کم کم به حالت عادی برمی‌گردد. بسیاری از خانم‌ها ترشحات واژینال دارند، که حاکی از نزدیک شدن زمان تخمک گذاری است. شانس باروری در صورت داشتن رابطه جنسی در این دوران افزایش می‌یابد.

تخمک‌گذاری

تخمک‌گذاری زمانی از سیکل است که بالاترین شانس باروری را دارید. در اغلب خانم‌ها تخمک گذاری معمولا دو هفته قبل از شروع پریود بعدی رخ می‌دهد. در این دوران مقدار ترشحات واژینال افزایش یافته و شبیه سفیده تخم مرغ خام می‌شود. دمای پایه بدن نیز به میزان 0.3 سانتی گراد افزایش می‌یابد. در زمان تخمک‌گذاری شانس بارداری افزایش می‌یابد. در صورتی که با علائم تخمک گذاری مانند افزایش ترشحات واژینال و دمای پایه بدن مواجه‌اید، برای اطمینان از نتیجه می توانید آزمایش تخمک گذاری را انجام دهید.

بعد از تخمک گذاری

بعد از تخمک گذاری فاز لوتئال، که آخرین قسمت سیکل قاعدگی است، رخ می‌دهد. در فاز لوتئال هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد و مقدار ترشحات واژینال کم می شود.

افزایش پروژسترون باعث توقف تخمک گذاری شده و از سوی دیگر با کاهش ترشحات رحم از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می‌کند. در طی این فاز شانس باروری به علت توقف تخمک‌گذاری کاهش می‌یابد.

چگونه زمان تخمک گذاری را تشخیص دهیم؟

همان طور که در قسمت قبل آمده، شما با انجام تست تخمک‌گذاری می توانید از تخمک گذاری مطلع شوید. چنانچه قصد انجام تست‌های تخمک گذاری را ندارید، با استفاده از اپلیکشن دروا و ثبت سیکل قاعدگی در آن، زمان تخمک گذاری خود را تعیین کنید. این اپلیکشن در پیش بینی سیکل های بعدی و زمان تخمک گذاری به شما کمک می‌کند. همچنین شما باید به علائم و نشانه‌های تخمک گذاری توجه کنید. در صورت مواجه با علائم زیر شما احتمالا بیشترین شانس لقاح را خواهید داشت:

- افزایش دمای پایه بدن

- ترشحات شفاف و کش‌دار واژینال

- درد خفیف در لگن و شکم

- حساسیت در لمس سینه‌ها

- تغییر میل جنسی

- لکه‌بینی خفیف

- تغییرات سرویکس

باروری و تعداد دفعات رابطه جنسی

حالا که بهترین زمان باردار شدن را می‌دانید، ممکن است این سوال مطرح شود که چند بار رابطه جنسی برای باروری نیاز است! اغلب کارشناسان معتقدند که برقراری رابطه جنسی به صورت روزانه شانس بارداری را افزایش می‌دهد. اما توجه داشته باشید که برقراری رابطه جنسی به صورت مکرر و همیشگی می‌تواند تعداد و کیفیت اسپرم را کاهش دهد. اپلیکشن دروا، بیشترین روزی که شما شانس باروری دارید، را نشان می‌دهد. در دوران تخمک گذاری باید حداقل یک بار در روز و سه تا چهار بار در هفته رابطه جنسی داشته باشید.

احتمال بارداری با داشتن یک رابطه جنسی نیز وجود دارد، اما بستگی به آن دارد که در چه فازی از سیکل قاعدگی قرار دارید. در صورتی که قصد بارداری و تولد فرزند را دارید، اقدام به رابطه جنسی کنید و در صورتی که قصد بارداری ندارید، حتما از روش‌های محافظت شده برای برقراری رابطه جنسی استفاده کنید. زیرا احتمال بارداری با داشتن یک رابطه جنسی نیز ممکن است.

چه مدت بعد از رابطه جنسی بارداری اتفاق می‌افتد؟

بارداری بلافاصله بعد از رابطه جنسی رخ نمی‌دهد. 6 روز زمان برای رسیدن اسپرم به تخمک زمان لازم است، بعد از آن به مدت 6 تا 10 روز طول می کشد تا لانه گزینی تخمک بارورشده در رحم صورت بگیرد. بارداری پس از کاشت و لانه گزینی اتفاق می‌افتد. در این زمان هورمون‌های بارداری ترشح می‌شوند و ممکن است خونریزی خفیف و کرامپ‌های شکمی را تجربه کنید و میزان هورمون گنادوتروپین انسانی(HCG) نیز افزایش می‌یابد.

جهت اطمینان از بارداری می توان از کیت‌های بارداری یا مشاوره با پزشک زنان استفاده کنید.

راهکارهایی برای افزایش میزان و قدرت باروری

حفظ وزن در محدوده طبیعی:

قبل از اقدام به بارداری مطمئن شوید که از وزن مناسبی برخوردارید. خانم‌هایی که دچار افزایش یا کاهش وزن‌اند، بیشتر با اختلالات باروری مواجه می‌شوند. با پزشک یا متخصص تغذیه برای رسیدن به وزن مناسب مشورت کنید.

پیروی از رژیم غذایی سالم:

داشتن رژیم غذایی متعادل شانس باروری را افزایش می‌دهد. یک رژیم غذایی ناسالم با مقدار نامناسبی از درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها قدرت باروری را کاهش می‌دهد. برای برخورداری از یک رژیم غذایی مناسب جهت باروری با یک متخصص تغذیه مشورت کنید و به خاطر داشته باشید که بدن شما باید هیدراته باشد و آب کافی مصرف کنید.

از مصرف نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات خودداری کنید:

چنانچه قصد بارداری دارید، هر چه سریع‌تر مصرف الکل و دخانیات را کنار بگذارید.

استرس خود را مدیریت کنید:

محیط‌هایی با استرس بالا شانس باروری را کاهش می‌دهند. سعی کنید از محیط‌های استرس‌زا دوری کنید و روش‌های آرام‌سازی را فرا بگیرید.

با متخصص زنان مشورت کنید:

اگر سیکل‌های قاعدگی نامنظم دارید یا در مسیر باردار شدن دچار مشکل شده‌اید، حتما با یک متخصص زنان جهت افزایش شانس باروری مشورت کنید.

نتیجه گیری

بارداری یکی از چالش برانگیزترین اتفاقات در طول زندگی هر فرد است. در زمان بارداری تغییرات فیزیکی، عاطفی و رفتاری در خانم‌ها اتفاق می‌افتد که تا زمان تولد فرزند ادامه دارد. لازم به ذکر است که داشتن فرزند یکی از بهترین اتفاقاتی است که یک خانم تجربه می‌کند. اما باردار شدن برای همه خانم‌ها به آسانی صورت نمی‌گیرد و ممکن است برخی از خانم‌ها مشکل باروری داشته باشند. اما گام‌هایی وجود دارد که می‌توان اوج زمان تخمک گذاری را تعیین کرد و قدرت باروری را افزایش داد.