چگونه کم خونی در سیکل قاعدگی ایجاد می شود؟

کم خونی دوران قاعدگی باعث بروز علائم ناخوشایندی می‌شود که بر کیفیت زندگی اثرات نامطلوبی می‌گذارد. به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دوران قاعدگی یک فرایند طبیعی است اما در برخی موارد می‌تواند اثرات منفی بر سلامت بگذارد. پریودهای سنگین با کم خونی دوران قاعدگی  ارتباط دارند. کم خونی یا آنمی یک مشکل سلامتی در سراسر جهان محسوب می‌شود و سازمان بهداشت جهانی در سال 2017، اعلام کرده که 1.62 میلیارد نفر در جهان مبتلا به آنمی فقر آهن می‌باشند. 

سیکل قاعدگی و دوران پریود در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است و اغلب در حد 5 تا 80 میلی لیتر در هر سیکل قاعدگی خون از دست می‌دهند. اگر میزان خونریزی بیشتر از حد معمول باشد، آهن بیشتری از دست می‌رود و با افت سطح هموگلوبین، کم‌خونی دوران قاعدگی رخ می‌دهد. خستگی با وجود استراحت کافی، احساس تنگی نفس با کوچکترین فعالیت و تغییرات در مو، ناخن و پوست تنها بخشی از نشانه‌های کمبود آهن است.

کم خونی یاآنمی وضعیتی در بدن است که باعث افت سطح هموگلوبین می‌شود. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول قرمز قرار دارد و به حمل اکسیژن در بدن کمک می‌کند. گلبول‌های قرمز در مغز استخوان تولید می‌شوند و میانگین طول عمر آنها تقریبا 110 روز است. هنگامی که طول عمر گلبول قرمز به پایان می‌رسد، در اندام‌هایی مانند طحال، گره‌های لنفاوی و کبد شکسته شده و اجزای آن در بدن متابولیزه می‌شود. هر گونه اختلال در چرخه زندگی گلبول قرمز می‌تواند، بدن را دچار کم خونی کند.

آهن یک ریز مغذی ضروری است که در بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی مانند انتقال اکسیژن و تنفس سلولی نقش دارد. بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد و در مواقع کمبود آهن، کم خونی اتفاق می‌افتد. دلیل کمبود آهن می تواند دریافت ناکافی آن از رژیم غذایی یا از دست دادن خون باشد. به همین دلیل امکان وقوع کم خونی در دوران قاعدگی به دنبال  خونریزی های سنگین وجود دارد.

 نیاز بدن به آهن در دوران بارداری و شیردهی تا چندین برابر حد معمول افزایش پیدا می کند و چنانچه میزان آهن مورد نیاز بدن تامین نشود احتمال کم خونی فقرآهن یا آنمی در این دوران افزایش می‌یابد. آنمی اغلب بدون تشخیص باقی می‌ماند. زیرا بیشتر افراد علائمی مانند خستگی را نادیده می‌گیرند یا ممکن است با علائم کم خونی آشنا نباشند.

دلایل کم خونی فقرآهن در دوران قاعدگی

کم خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی است. شما ممکن است در دوران پریودهای سنگین دچار کم خونی شوید، اما دلایل دیگری هم می‌تواند منجر به کم خونی شود که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

• خونریزی‌های شدید یا طولانی در دوران قاعدگی
• دریافت ناکافی آهن
• سوء جذب
• از دست دادن خون
• اندومتریوز

مهمترین نشانه‌های کم خونی در سیکل قاعدگی

• ناخن‌های قاشقی
• رنگ پریدگی
• زخم گوشه دهان
• خستگی
• ملتحمه( پوشش داخلی چشم) زرد رنگ یا بی رنگ
• پیکا ( ویار زنان باردار به خوردن موادی مانند یخ، خاک)
• سرگیجه

سیکل قاعدگی و عوارض مرتبط باکم خونی

اگر چه کم خونی یک وضعیت نسبتا ساده است اما می‌تواند اثرات نامطلوبی بر زندگی داشته باشد. آنمی انجام فعالیت‌های روزمره و هر فعالیت دیگری که نیاز به تلاش فیزیکی و ذهنی دارد را با مشکل روبرو می‌کند. همچنین به علت رنگ پریدگی می‌تواند بر ظاهر فرد نیز اثر بگذارد.

آنمی معمولا به شکل مخفیانه پیش می‌رود و علائم با گذشت زمان وخیم‌تر می‌شوند. درمان آنمی ساده است اما در صورتی که درمان نشده باقی بماند، عوارض خطرناکی به همراه دارد.

• مشکلات قلبی: در صورت پایین بودن سطح هموگلوبین خون، قلب باید تلاش بیشتری برای رساندن خون اکسیژن‌دار به بافت‌های بدن کند که این تلاش مضاعف منجر به  ضربان قلب نامنظم(آریتمی) و بزرگ شدن قلب می‌شود.
• اختلالات بارداری: کم خونی در بارداری می‌تواند منجر به تولد نوزاد کم وزن، زایمان زودرس و حتی مرگ نوزاد شود. کودکان مبتلا به کم خونی دچار اختلال در رشد هستند و خطر ابتلا به عفونت درآنها افزایش می‌یابد.
• وخیم‌تر شدن سایر مشکلات سلامتی: کم‌خونی می‌تواند شرایط بیماری‌های مزمن در فرد را وخیم تر کرده و درمان را با مشکل روبرو کند.

کم خونی مرتبط با دوران پریود

همه‌ی خانم‌ها در دوران قاعدگی مقداری خون از دست می‌دهند، اما چه زمانی باید نگران باشیم؟ خب چنانچه در دوران قاعدگی حجم خونی که از دست می دهید بیشتر از حد معمول باشد احتمال ابتلا به کم خونی در دوران قاعدگی وجود دارد. آمارهای جهانی حاکی ازشیوع 29 درصدی کم خونی در بین زنان غیر باردار و شیوع 38 درصدی در زنان باردار است. 

زنان به طور معمول در حدود چند میلی‌لیتر خون در هر سیکل قاعدگی از دست می‌دهند. خونریزی‌های شدید قاعدگی معمولا زمانی است که فرد بیشتر از 80 میلی‌لیتر خون در سیکل قاعدگی از دست می دهد. تخمین مقدار دقیق خون از دست رفته کار سختی است اما در ادامه به علائمی که می‌تواند نشان دهنده خونریزی شدید باشد، اشاره می‌کنیم:

• خروج لخته‌های بزرگ
• نیاز به استفاده از تعداد بیشتر پد یا تامپون
• تعویض هر دو ساعت پد یا تامپون
• خونریزی شدید که مختل کننده‌ی کارهای روزمره باشد.
• پس دادن خون به لباس و رختخواب

دلایل خونریزی‌های سنگین در دوران پریود 

• IUD
• اندومتریوز
• فیبروئید
• عدم تعادل هورمون‌ها
• التهاب لگن
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• پولیپ رحم
• کم‌کاری تیروئید
• داروهای ضد انعقاد

حتما در صورت داشتن پریودهای نامنظم, خونریزی بعد از پریود، درد، گرفتگی‌های شدید، تهوع در دوران پریودی با متخصص مشورت کنید.

درمان کم خونی مرتبط با سیکل قاعدگی یا پریود 

اگر شما فکر می‌کنید که خونریزی‌های شدید در دوران قاعدگی و به دنبال آن کم خونی دارید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام معاینات و آزمایش خون می‌تواند به کم خونی پی ببرد. زمانی که آنمی تشخیص داده شد، درمان شروع می‌شود. درمان شامل تجویز مکمل آهن، داروهای هورمونی برای پیشگیری از خونریزی‌های شدید دوران قاعدگی، تزریق خون یا جراحی مشکلات ایجاد کننده خونریزی مانند آندومتریوز یا فیبروم رحم است.

اولین گام در درمان کم خونی، افزایش دریافت آهن از طریق رژیم غذایی است. دو نوع آهن به نام هم و غیرهم وجود دارد. آهن هم محتوی هموگلوبین است و تنها در منابع حیوانی یافت می‌شود. میزان جذب آهن هم از غیرهم بیشتر است. یکی از منابع خوب آهن هم، جگر است. همه‌ی انواع گوشت‌ها مانند جوجه، بوقلمون، غذاهای دریایی و صدف منابع غنی آهن محسوب می‌شوند.

آهن غیرهم در منابع گیاهی مانند غلات، لوبیا و سبزیجات یافت می‌شود. در جمعیت‌هایی که مقدار دریافت گوشت پایین است، بدست آوردن آهن از طریق غذا چالش برانگیز است. برخی ترکیباتی که در منابع گیاهی آهن وجود دارند؛ مانند تانن، فیتات و کلسیم در جذب آهن اختلال ایجاد می‌کند. بنابراین لازم است که دریافت چای و قهوه را به علت اختلال در جذب آهن کاهش دهید. مصرف همزمان مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند انواع فلفل و مرکبات سبب افزایش جذب آهن می‌شود.

راهکارهای مفید برای افزایش سطح آهن

پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از ریز مغذی‌ها می‌تواند، علائم کم خونی را بهبود ببخشد. بهترین منابع غذایی آهن عبارتند از:

• گوشت قرمز
• مرغ
• ماهی
• تخم مرغ
• لبنیات
• غلات
• توفو ( پنیر سویا)
• انواع لوبیا
• سبزیجات برگ سبز
• مصرف کافئین بلافاصله بعد از غذا با جذب آهن تداخل ایجاد می‌کند.
• مصرف منابع ویتامین C در افزایش جذب آهن بسیار موثر است.
• سعی کنید از آب مرکبات یا توت فرنگی بعد از غذا استفاده کنید.

نتیجه گیری

همان طور که اشاره کردیم کمبود آهن و کم خونی در سیکل قاعدگی می تواند عوارض مهم و جدی را بر سلامت جسمی و روان افراد بگذارد. بنابراین لازم است که کمبود آهن از طریق دریافت غذایی یا مکمل درمانی جبران شود. اما توجه داشته باشید که در صورت توقف پریود(آمنوره) دیگر نیاز به مصرف مکمل آهن نیست، چرا که دریافت بیش از حد آهن نیز ضرر هایی برای بدن به همراه دارد.

توقف و قطع پریود ممکن است به دلایلی همچون ورود به دوران یائسگی، برداشتن رحم، مصرف قرص های پیشگیری از بارداری، بیماری ارثی هموکروماتوز (افزایش جذب آهن) رخ دهد. بنابراین مصرف مکمل های آهن باید پس از تایید کم خونی و کاهش سطح هموگلوبین و فریتین توسط پزشک صورت بگیرد.