دیابت و سیکل قاعدگی

دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه استفاده بدن از قندها اثر می‌گذارد. در صورتی که متابولیسم گلوکز در بدن مختل شود، میزان آن در خون افزایش یافته و منجر به بروز مشکلات سلامتی بسیاری می‌شود. عملکرد گلوکز توسط هورمون انسولین کنترل می‌شود. در فرد دیابتی میزان ترشح انسولین کاهش می‌یابد یا پاسخ سلول‌های بدن به انسولین کم می‌شود که به آن مقاومت به انسولین می‌گویند.

به افزایش میزان گلوکز خون در پزشکی هایپرگلایسمی و به کاهش میزان قند خون هیپوگلایسمی گفته می‌شود. به طور کلی از هر 100 نفر 9 نفر مبتلا به نوعی از دیابت هستند. دیابت کنترل نشده، عوارض جدی به همره دارد که اندام‎هایی مانند قلب، کلیه، عروق خونی، چشم، اعصاب و دندان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.  دیابت کنترل نشده همچنین می‎تواند بر سیکل قاعدگی اثر بگذارد.

در زمان نزدیک به پریود، بدن هورمون‌های بسیاری ترشح می‌کند که باعث تغییر در سطح قندخون می‌شود. اغلب خانم‌های مبتلا به دیابت چند روز قبل از پریود، سطح قند خونشان بالا می‌رود و در دوره‌ی پریود به سطح طبیعی برمی‌گردد. برخی پزشکان معتقدند که این تغییر به علت پروژسترون رخ می‌دهد. یافته‌های به دست‌آمده، از برخی مطالعات حاکی از افزایش حساسیت به انسولین در ابتدای سیکل قاعدگی (فاز فولیکولار) نسبت به اواسط آن( فاز لوتئال) است.برای درک ارتباط بین سیکل قاعدگی و  نوسانات انسولین می‌توانید سطح قندخون را  با گلوکومتر در روزهای سیکل قاعدگی ثبت کنید.

دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک 

بیماری دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک با هم مرتبط‌اند. در برخی موارد علت آن تغییرات وزنی است، اما عوامل بسیاری نظیر ژنتیک نیز تاثیرگذار است. توجه به علائم دارای اهمیت است. فرد دیابتی ممکن است متوجه افزایش رشد مو در نواحی صورت و بدن شود(هیرسوتیسم). افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک حتما باید قند خون خود را به صورت منظم چک کنند تا در صورت ابتلا به دیابت به موقع شناسایی شوند.

دیابت دارای انواع مختلفی است که در ادامه به سه مورد از شایع‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد:

دیابت نوع یک 

این نوع دیابت معمولا در کودکی تشخیص داده می‌شود، اما احتمال تشخیص آن در سنین بالاتر هم وجود دارد.  زمانی که پانکراس توانایی تولید میزان کافی انسولین را ندارد، دیابت نوع یک رخ می‌دهد. علل دقیق ابتلا به این بیماری به درستی مشخص نیست‌ اما برخی عوامل مانند سابقه فامیلی، استعداد ژنتیکی، و عوامل محیطی در بروز اختلال نقش دارند.

دیابت نوع دو

دیابت نوع دو در دوران بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، اما در کودکان و نوجوانان چاق نیز دیده می‌شود. زمانی که سلول‌ها قادر به استفاده از انسولین نیستند(مقاومت به انسولین) دیابت نوع دو اتفاق می‌افتد.

دیابت نوع دو معمولا تحت تاثیر سبک زندگی است. اضافه وزن، چاقی، مصرف بیش از حد چربی و شکر، چربی‌های شکمی، کاهش فعالیت‌های بدنی همگی از عواملی هستند که خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهند. در افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند یا مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند و همچنین افرادی که سیکل‌های قاعدگی نامنظم دارند بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند.

دیابت بارداری 

دیابت بارداری اختلالی گذاراست و اولین بار در بارداری رخ می‌دهد. هورمون‌هایی که  طی بارداری تولید می‌شوند، باعث مقاومت به انسولین می‌گردند. دیابت بارداری اغلب پس از پایان بارداری برطرف می‌شود، اما پایش فرد باردار و جنین جهت کنترل عوارض ضروری است. در آمریکا از هر 100 زن 7 نفر به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، این رقم در برخی جمعیت‌ها به 14 نفر هم می‌رسد. افراد مبتلا به دیابت بارداری احتمال بیشتری برای بروز دیابت نوع دو در آینده را دارند، بنابراین معاینات دوره‌ای جهت پیشگیری و تشخیص به موقع در این افراد حائز اهمیت است. 

علائم دیابت نوع یک و دو در سیکل قاعدگی

• افزایش حس گرسنگی و تشنگی
• تکرر ادرار
• کاهش وزن بدون دلیل( دیابت نوع یک)
• افزایش وزن( دیابت نوع دو)
• نوسان قند خون و احساس ضعف
• سیکل قاعدگی طولانی و نامنظم
• پریودهای سنگین
• دیر التیام یافتن زخم و بریدگی‌ها
• تاری دید
• عفونت مکرر مخمری

افراد مبتلا به دیابت نوع یک احتمالا یک تا دو سال  دیرتر نسبت به میانگین استاندارد خونریزی قاعدگی را تجربه خواهند کرد. همچنین در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع یک، احتمال یائسگی زودرس در حدود شش سال زودتر از میانگین استاندارد وجود دارد. 

چرا باید دیابت را پیگیری کرد!

دیابت کنترل نشده به تمام نقاط بدن آسیب وارد می‌کند. در صورت تشخیص به موقع می‌توان از شدت عوارض کاست. تشخیص به موقع احتمال بروز دیابت نوع دو را کاهش می‌دهد. برخی افراد ممکن است در مرحله پیش دیابت و تنها زمانی که کمی قند خون آنها افزایش یافته شناسایی شوند.

علائم اولیه دیابت ممکن است بسیار خفیف باشد و نگرانی را ایجاد نکند. اما دیابت درمان نشده یا رها شده می‌تواند عوارض بسیار جدی را برای فرد داشته باشد. دیابت کنترل نشده بر سیستم قلب و عروق، کلیه‌‌ها، چشم، اعصاب و دندان‌ها اثر مخربی دارد.  برخی از موارد دیابت کنترل نشده می‌تواند موجب ناتوانی فیزیکی و حتی مرگ شود.

افراد مبتلا به دیابت چنانچه قند خون آنها به خوبی کنترل نشود در حین بارداری با مشکلات جدی مواجه خواهند شد. این افراد باید قصد بارداری را تا کنترل کامل قندخون به تعویق بیاندازند. کنترل ضعیف دیابت در حین بارداری منجر به هیدروآمنیوس (افزایش تجمع مایع در کیسه آمنیوتیک) ماکروزومی( نوزاد بسیار بزرگ) و افزایش فشارخون و زایمان زودرس در مادر می‌شود.

دیابت و تشخیص آن در سیکل قاعدگی

تشخیص دیابت پس از اطلاع از سابقه خانوادگی، پزشکی و سیکل قاعدگی فرد با انجام آزمایش خون صورت می‌گیرد، تست به صورت ناشتا به مدت (حداقل هشت ساعت) انجام می‌شود. اندازه گیری هموگلوبین A1C نیز به تعیین مقدار قند خون در سه ماه اخیر کمک می‌کند.

دیابت و مدیریت آن پریود

کاهش وزن در صورت اضافه وزن و ورزش در کنترل و بهبود بیماری نقش مهمی ایفا می‌کند. گاهی درمان با تزریق هورمون انسولین صورت می‌گیرد. در دیابت نوع دو، اغلب افراد به دارو‌های خوراکی کاهنده قندخون نیز احتیاج دارند. در افرادی که سیکل قاعدگی و پریودهای نامنظم دارند،  معمولا برای تنظیم سیکل از داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری استفاده می‌شود. دارو درمانی به همراه کاهش وزن و تغییر سبک زندگی می‌تواند موثرتر باشد.

رژیم غذایی و فعالیت بدنی در پیشگیری از دیابت نوع دو موثر است. مطالعات کاهش وزن به میزان کم را در افرادی که اضافه وزن داشته‌اند در کاهش ابتلا به دیابت نوع دو مفید دانسته‌اند. برای کسانی که در حال حاضر دیابت دارند، پیروی از الگوی غذایی سالم و شرکت در فعالیت‌های ورزشی در کاهش عوارض ناشی از دیابت نقش به سزایی دارند. جایگزین کردن کربوهیدرات پیچیده، غلات کامل، حبوبات و میوه و سبزی و مغزها در رژیم غذایی به تنظیم قندخون کمک می‌کنند.

توجه به سطح قندخون به همراه سیکل قاعدگی و ثبت آن به دانستن این موضوع که آیا در هنگام سیکل قاعدگی نیاز بدن به انسولین دچار نوسان می‌شود یا خیر کمک می کند. افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک حتما باید قند خون خود را به صورت منظم چک کنند تا در صورت ابتلا به دیابت به موقع شناسایی شوند.

نتیجه گیری

اضافه وزن وچاقی شما را در معرض ابتلا به دیابت قرار می‌دهد، بنابراین در صورت اضافه وزن و چاقی حتما زیر نظر یک کارشناس تغذیه به وزن مناسب برسید. افزایش تشنگی، تکرر ادرار، نوسان قندخون و احساس ضعف می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به دیابت باشد حتما با یک متخصص مشورت کنید. در صورتی که قصد بارداری دارید، حتما سطح قندخون خود را چک کنید. 

کاهش وزن در صورت اضافه وزن و چاقی و ورزش در کنترل و بهبود بیماری دیابت نقش مهمی ایفا می‌کند. جایگزین کردن کربوهیدرات پیچیده، غلات کامل، حبوبات و میوه و سبزی و مغزها در رژیم غذایی به تنظیم قندخون کمک می‌کند.