اختلالات جنسی در زنان

اختلال عملکرد جنسی به وجود هر گونه مشکل در هر مرحله از چرخه پاسخ جنسی اشاره دارد. در واقع اختلال جنسی باعث می‌شود که فرد رابطه جنسی رضایت بخش را تجربه نکند. از آنجائیکه عملکرد جنسی یکی از ابعاد اصلی زندگی است که تاثیر مستقیم بر کیفیت زندگی دارد، اختلال جنسی در زوج‌ها منجر به کاهش کیفیت زندگی فرد می‌شود. 

رابطه جنسی یک فرایند پیچیده است که تحت کنترل سیستم‌های عصبی، عروقی و غدد درون ریز(هورمون‌ها) است. تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال عملکرد جنسی در بین زوجین شایع است(43 درصد زنان، 31 درصد مردان). اما بسیاری از افراد نیز به علت تردید یا احساس خجالت در این مورد گفتگو نمی‌کنند. خبر خوب اینکه اگرچه اختلال جنسی شایع هستند، اما اغلب قابل درمان هستند. حتما نگرانی‌های خود را با همسر و پزشک خود در میان بگذارید. 

انواع اختلالات جنسی در زنان

• اختلال میل جنسی: عدم تمایل جنسی یا میل پایین به داشتن رابطه جنسی
• اختلال برانگیختگی: عدم توانایی تحریک جسمی حین فعالیت جنسی
• اختلال ارگاسم: تاخیر یا عدم رسیدن به ارگاسم (اوج لذت جنسی)
• اختلال درد: درد حین رابطه جنسی ( دیسپارونیا یا مقاربت دردناک)

چرخه پاسخ جنسی چگونه است؟

برای اینکه درک درستی از عملکرد جنسی خود داشته باشید، بهتر است ابتدا در مورد چرخه پاسخ جنسی مطلع شوید. پاسخ جنسی شامل دو بعد ذهنی و جسمی است. بعد ذهنی همان افکار و احساسات ماست و بعد جسمی مربوط به سیستم عصبی، گردش خون و هورمون‌ها می‌شود، پاسخ جنسی شامل چهار مرحله زیر است:

1. مرحله میل: میل جنسی توسط افکار، کلمات، تصاویر، بو یا لمس تحریک شده و ممکن است در ابتدا واضح باشد یا پس از تحریک در خانم‌ها ایجاد شود
2. مرحله برانگیختگی: برانگیختگی شامل دو بعد ذهنی و جسمی است. بعد ذهنی یا تهیج جنسی توسط افکار و احساسات تحریک شده و بعد جسمی شامل افزایش جریان خون به ناحیه تناسلی است. در این مرحله ضربان قلب، تنفس، فشارخون در هر دو شریک جنسی بالا رفته، در مردان اندازه بیضه‌ها بزرگ شده و در خانم‌ها افزایش جریان خون باعث تورم کلیتوریس و دیواره واژن می‌شود. همچنین ترشحات واژن زیاد شده( لوبریکانت طبیعی) و عمل روان سازی واژن را انجام می‌دهد و نوک سینه‌ها برامده می‌شود
3. مرحله ارگاسم: اوج هیجان و لذت جنسی است. درست قبل از ارگاسم تنش یا انقباض در عضلات بدن افزایش پیدا می‌کند. با شروع ارگاسم عضلات اطراف واژن به صورت ریتمیک منقبض می‌شوند، برخی خانم‌ها ممکن است چندین ارگاسم داشته باشند
4. مرحله فرونشینی: در این مرحله یک حس آرامش و انبساط در تمامی عضلات بدن ایجاد می‌شود. این حس آرامش معمولا به دنبال ارگاسم رخ می‌دهد، اما ممکن است حتی بدون ارگاسم نیز اتفاق بیفتد. برخی خانم‌ها توانایی پاسخ به تحریک مجدد پس از این مرحله را دارند.

دلایل اختلال جنسی چیست؟

همان طور که اشاره کردیم رابطه جنسی یک فرایند پیچیده است که تحت کنترل چندین سیستم و دارای دو  بعد جسمی و روانی است. پس اختلال در عملکرد جنسی نتیجه مشکل در زمینه جسمی یا روانی است.

دلایل جسمی(فیزیکی): بسیاری از شرایط جسمی یا پزشکی می‌توانند باعث ایجاد مشکل در عملکرد جنسی شوند. این شرایط شامل دیابت، بیماری قلبی، عصبی، اختلال هورمونی، یائسگی به علاوه بیماری‌های مزمن مانند بیماری کلیوی، نارسایی کبدی، سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد به نوشیدنی‌های الکلی است. 

همچنین عوارض جانبی مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی بر میل و عملکرد جنسی تاثیر دارند.

دلایل روانی: این موارد شامل استرس، اضطراب ناشی از کار، نگرانی در مورد عملکرد جنسی، مشکلات زناشویی یا روابط، افسردگی، احساس گناه یا اثرات یک آسیب جنسی در گذشته است.

چگونه اختلال عملکرد جنسی بر زنان تاثیر می‌گذارد؟

1. میل جنسی مهار شده: در این حالت فرد تمایل و علاقه ای به برقراری رابطه جنسی ندارد. عوامل بسیاری منجر به عدم تمایل خانم‌ها به داشتن رابطه جنسی می‌شوند که شامل تغییرات هورمونی، شرایط پزشکی و معالجه (سرطان و شیمی درمانی)، افسردگی، بارداری، استرس، خستگی است. همچنین تکراری شدن روند رابطه جنسی و عدم تنوع در آن نیز در کاهش میل جنسی تاثیر زیادی دارد. سبک زندگی، نوع شغل، مراقبت از کودکان (وظایف مادری) نیز در بی میلی جنسی تاثیر گذار است.
2. عدم توانایی برانگیختن: عدم برانگیختگی اغلب در خانم‌ها به علت کافی نبودن ترشحات واژن و مرطوب شدن آن است. این ناتوانی ممکن است به علت اضطراب یا عدم پیش نوازی و تحریک کافی توسط همسر رخ دهد. جریان خون ناکافی به ناحیه تناسلی نیز در کاهش برانگیختگی موثر است.
3. عدم ارگاسم (آنورگاسمی): به معنای  عدم وجود ارگاسم یا اوج لذت جنسی است. علت آن می‌تواند مهار جنسی، بی‌تجربگی، عدم آگاهی، اضطراب، آسیب یا سوء استفاده جنسی در گذشته، احساس گناه باشد. تحریک ناکافی توسط شریک جنسی، مصرف داروهای خاص، بیماری‌های مزمن در عدم ارگاسم نقش به سزایی دارند.
4. واژینیسموس یک اختلال جنسی در خانم‌هاست، که با انقباض غیرارادی و اسپاسم عضلات اطراف واژن تظاهر پیدا می‌کند. افراد مبتلا به واژینیسموس از ورود آلت تناسلی به واژن ترس بسیاری دارند و  با منقبض کردن عضلات باعث درد و عدم موفقیت در رابطه واژینال می‌شود.
5. هراس جنسی یا تجربه ناخوشایند از برقراری رابطه جنسی در گذشته از دیگر دلایل کاهش میل به برقراری رابطه جنسی است.

چگونه بفهمیم که اختلال جنسی داریم؟

تشخیص اختلال جنسی با معاینه و ارزیابی دقیق علائم توسط پزشک شروع می‌شود. معاینه لگن باید برای ارزیابی سلامت اندام تولید مثل انجام شود. تست پاپ اسمیر نیز به بررسی تغییرات سلولهای دهانه رحم پرداخته و سلول‌های پیش سرطانی و سرطانی را تشخیص می‌دهد. سایر عوامل پزشکی موثر در عملکرد جنسی مانند بیماری‌ها بررسی می‌شوند.

همچنین باید نحوه ی نگرش زوجین در مورد رابطه جنسی و همچنین عواملی مانند ترس، اضطراب، آسیب جنسی یا سوء استفاده جنسی در گذشته، مشکلات رابطه با شریک جنسی، سوء مصرف مواد مخدر و الکل توسط پزشک بررسی شوند وعلت اصلی کشف و درمان مناسب ارائه گردد.

اختلال جنسی و درمان

رویکرد ایده آل برای درمان اختلال جنسی در خانم‌ها نیازمند کار تیمی بین فرد مبتلا، تیم درمانگر و همسر است. بسیاری از مشکلات جنسی با درمان مشکلات جسمی یا روانی برطرف می‌شود. سایر روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

• آموزش دادن: آموزش در مورد آناتومی بدن، عملکرد جنسی، رفتارهای جنسی و عملکرد مناسب به کاهش اضطراب در مورد عملکرد جنسی کمک بسیاری می کند.
• تقویت تحریک پذیری: با استفاده از فیلم‌های آموزشی، خواندن کتاب، یا تحریک توسط همسر و همچنین ایجاد تنوع در رابطه جنسی سطح تحریک جنسی را افزایش دهید
• رفتارهای تحریک آمیز جسمی: ماساژ دادن و لمس بدن می‌تواند باعث افزایش ارتباط بین همسران شود
• به حداقل رساندن درد: استفاده از پوزیشن‌های جنسی که به خانم‌ها اجازه می‌دهد تا عمق نفوذ آلت تناسلی را کنترل کنند، استفاده از ژل‌های روان کننده یا دوش گرفتن قبل از رابطه جنسی به آرامش و کاهش درد کمک بسیاری می‌کند

موفقیت در درمان اختلال جنسی زنان وابسته به عامل ایجاد کننده آن است. اگر ناتوانی به علت مشکلات جسمی قابل برگشت یا به علت ترس و اضطراب باشد اغلب مشاوره و آموزش منجر به بهبود روابط جنسی بین زوج‌ها و شریک جنسی می‌گردد. 

چگونه هورمون‎ها بر عملکرد جنسی تاثیر می‌گذارند؟

هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در عملکرد جنسی دارند. با افزایش سن و نزدیک شدن به دوران یائسگی هورمون استروژن کاهش پیدا می‍‌کند. برخی خانم‌ها با افزایش سن دچار تغییر در عملکرد جنسی خود می‌شوند. برای مثال کاهش ترشحات واژن و مرطوب سازی آن یکی از این تغییرات است (البته خشکی واژن تنها مختص به سنین یائسگی نیست و حتی در خانم‎های جوان نیز مشاهده می‌شود).

تحقیقات نشان می‌دهد که سطح پایین هورمون تستوسترون نیز در کاهش میزان برانگیختگی و ارگاسم موثر است. تحقیقات در زمینه مزایای دارو درمانی و اثرات هورمون‌ها و ویاگرا در درمان اختلال جنسی زنان ادامه دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم!

بسیاری از خانم‌ها هر از گاهی دچار اختلال در عملکرد جنسی می‌شوند، اما چنانچه مشکلات پایدار شود باعث ناراحتی زنان و همسران آنها شده و کیفیت رابطه زناشویی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت تجربه هر یک از علائم ذکر شده در مقاله حتما به متخصص مراجعه کنید.